Wpływ dżdżownic na warunki powietrzne i wodne gleby
Powszechnie wiadomo, jak bardzo ważna dla wzrostu i rozwoju roślin jest właściwa struktura gleby uprawnej. Dostateczna ilość wolnych przestworów zapewnia swobodne wnikanie gazów, wsiąkanie wody a także ułatwia wzrost korzeni roślin. Dżdżownice poprzez drążenie chodników, mieszanie organicznej i mineralnej części gleby oraz tworzenie koprolitów odgrywają bardzo ważną rolę w kształtowaniu struktury gruzełkowatej gleb. Dżdżownice powierzchniowe na ogół wykorzystują istniejące już wolne przestrzenie i rzadko drążą chodniki. Poruszają się najczęściej poziomo, schodząc głębiej jedynie w przypadku niesprzyjających warunków. Odmiennie zachowują się gatunki glebo żerne. Drążą one długie korytarze, w głębi pionowe, wyżej rozgałęziające się poziomo i otwierające się na powierzchni kilkoma wyjściami. Ze względu na łatwy dostęp tlenu i dużą ilość związków mineralnych i azotu wydzielanych ze śluzem, na ściankach chodników rozwija się gęsta sieć młodych korzeni.
Całkowita długość chodników dżdżownic przy ich licznym występowaniu jest imponująca. W głębi gleby, pod powierzchnią jednego m², łączna długość wszystkich korytarzy i norek wydrążonych przez te zwierzęta osiąga 8 km. Ocenia się, że blisko 2/3 wszystkich wolnych przestrzeni w glebie jest wynikiem działania dżdżownic. Wieloletnie wynoszenie ziemi spod kamieni, cegieł lub innych porzuconych w terenie przedmiotów doprowadza do ich stopniowego zagłębiania się w ziemi.

Rola dżdżownic jest szczególnie ważna w glebach ciężkich, gliniastych o małej przepuszczalności, a także wszędzie tam, gdzie działanie człowieka doprowadziło do zbicia gleby, np. poprzez brak nawożenia organicznego a także wydeptywanie ścieżek, używanie ciężkiego sprzętu rolniczego itp. Kanaliki wydrążone przez dżdżownice ułatwiają wnikanie wody do głębiej położonych warstw, tam gdzie znajdują się najmłodsze, intensywnie pobierające wodę partie systemu korzeniowego roślin. Bardzo ważne jest to w glebach położonych na stokach, nasypach lub tarasach. Szybkie wnikanie wody przy intensywnych deszczach lub podlewaniu zmniejsza jej zmywanie czyli ryzyko erozji powierzchniowej.
Wydawałoby się, że gleby liczniej zasiedlone przez dżdżownice, a więc o większej porowatości, będą łatwiej przesychać i tracić wodę. Aby to wyjaśnić, porównano zawartość wody dostępnej dla roślin na dwóch sąsiadujących z sobą poletkach obsianych trawą – Na poletku bez dżdżownic wilgotność gleby była mniejsza o 17% w stosunku do poletka na którym żyło kilkaset dżdżownic na każdym m².

Okazuje się, że powleczone śluzem ścianki korytarzy izolują przed zbyt intensywnym parowaniem w sytuacji niedoboru wody. O ile w głębi gleby jej struktura jest kształtowana przez rycie i drążenie chodników, to w wierzchnich warstwach decydują odchody dżdżownic. W ciągu sezonu wegetacyjnego „produkują” one, zależnie od gatunku i ciężaru osobników, od 10-100t/ha koprolitów. Przy przeciętnej masie dżdżownic 200 g/m²  połowa gleby z warstwy 0-10 cm przechodzi przez ich przewód pokarmowy w okresie 8-15 lat. Odchody zachowują swój kształt przez kilka tygodni, w zależności od siły i intensywności opadów deszczu. Następnie rozpadają się na drobne gruzełki w których nadal cząsteczki organiczne związane są z mineralnymi. Powstaje struktura optymalna dla rozwoju roślin, żyzna, dobrze natleniona i uwilgotniona.

Rola dżdżownic w tworzeniu próchnicy i zasobów pokarmowych roślin.

Dżdżownice powierzchniowe rozdrabniając materiał organiczny i mieszając go z częścią mineralną gleby sprzyjają procesom tworzenia się próchnicy. Próchnica jest złożoną i nie do końca jeszcze poznaną substancją spełniającą wyjątkowo ważną rolę w procesach glebowych i rozwoju roślin. Zatrzymuje ona wszystkie istotne dla życia roślin pierwiastki, również te wprowadzone z nawozami mineralnymi i organicznymi. Następnie stopniowo je uwalnia w miarę potrzeb roślin i innych organizmów glebowych. Jest więc swoistym filtrem chroniącym wody gruntowe i podziemne, a tym samym nasze studnie, rzeki, jeziora przed niepożądanym nadmiarem wielu pierwiastków i związków chemicznych. Łatwo zauważyć, że w żyznych sadach i ogrodach licznie zasiedlonych przez dżdżownice, cała ubiegłoroczna ściółka i inne łatwo rozkładalne szczątki roślinne znikają całkowicie późną wiosną następnego roku.

Jest to oczywisty efekt działania dżdżownic i drobnoustrojów glebowych. Jak zbadano, rosówka zjada dziennie 27 mg resztek roślinnych na 1 g ciężaru ciała. Oznacza to, że całkowity roczny opad listowia w sadach lub żyznych lasach (ok. 2-3 t/ha) przechodzi przez przewód pokarmowy tych zwierząt w ciągu 3-4 miesięcy. W obecności dżdżownic szczątki roślinne rozkładają się 2-3 razy szybciej. W ich jelicie wzrasta intensywność działania specyficznych grup drobnoustrojów, które doprowadzają do wytworzenia znacznych ilości kwasów fulwowych i huminowych – głównych składników próchnicy.      Ocenia się, że ilość związków próchnicznych wzrasta po przejściu przez przewód pokarmowy o 150%, a uwolnione z resztek roślinnych pierwiastki przeprowadzane są praktycznie bez strat w związki próchnicowe. W odchodach dżdżownic wzrasta również koncentracja wielu istotnych dla wzrostu roślin pierwiastków w postaci łatwo przyswajalnej. Spora część znajdującego się w glebie fosforu i innych składników odżywczych jest w formie niedostępnej dla roślin. Dżdżownice umożliwiają im wykorzystanie tych zasobów. W koprolitach jest ponad 3-krotnie więcej fosforu i potasu w porównaniu do górnej warstwy gleby. Niewiele mniejsze koncentracje osiąga magnez i wapń. Ten ostatni pochodzi w znacznej części z wydzielin gruczołów wapiennych przewodu pokarmowego i wyraźnie wpływa na zwiększenie pH odchodów. Wielu miłośników kwiatów zbiera te drobne gruzełki i z powodzeniem stosuje je jako nawóz dla roślin doniczkowych.
Należy sobie wyraźnie uświadomić, że to swoiste nawożenie, dżdżownice prowadzą w sposób ciągły, od wiosny do późnej jesieni. Dostarczają małymi dawkami porcje łatwo przyswajalnych pierwiastków bez obawy przedawkowania lub strat powodowanych wypłukiwaniem. Biorąc pod uwagę ilość zjadanych resztek, produkcję wydalin i ciężar obumierających dżdżownic oceniono, że w ciągu roku ok.100kg/ha azotu przechodzi przez te zwierzęta i trafia do gleby.

Wpływ dżdżownic na plon.

Wobec opisanych wcześniej korzystnych przemian powodowanych przez dżdżownice w glebach, oczywistym jest, że wymiernym tego skutkiem będzie wysokość i jakość plonów roślin. Porównując wielkość produkcji roślinnej w wazonach bez, i z dużą obsadą dżdżownic uzyskano 287% wzrost plonów traw, 111% pszenicy i 877% koniczyny. Nieznacznie niższe wartości uzyskano dla prosa, soi i grochu.

W warunkach terenowych, na polu lub w ogrodzie różnice były mniejsze i wynosiły 70-80%. Podobnie stwierdzano większy przyrost drzew w obecności dżdżownic. Stosowano również ekstrakty z martwych dżdżownic a także z ich odchodów. Uzyskano wyraźny wzrost plonów i tempa wydłużania się korzeni wielu gatunków roślin. Wskazuje to na obecność substancji wzrostowych o działaniu podobnym do hormonów.
Dżdżownice mogą pośrednio wpłynąć na obniżenie zawartości toksycznych metali ciężkich w glebie i w plonach roślin. Jest to bardzo ważne na obszarach uprawnych w granicach wielkich miast i w pobliżu ruchliwych szlaków komunikacyjnych. Zwierzęta te mają właściwość wychwytywania z pokarmu i gromadzenia w tkankach ołowiu, kadmu, cynku, rtęci.
Wbudowując je w swoje ciało zmniejszają stężenie trucizn w glebie, a więc możliwość pobrania ich przez korzenie roślin. Gdy zamierają trucizny wracają do gleby ale tylko na krótko -trafiają bowiem do następnych dżdżownic.

„drWilk”